Tài liệu “Khử khuẩn – Tiệt khuẩn dụng cụ y tế” là một trong những bài giảng chuẩn mực và hệ thống nhất về xử lý dụng cụ dùng lại trong cơ sở y tế, được trình bày bởi TS.BS Trương Anh Thư – chuyên gia đầu ngành Kiểm soát nhiễm khuẩn. Nội dung tổng hợp bằng chứng quốc tế (WHO 2016) và thực hành chuẩn tại Việt Nam, giúp bệnh viện thiết lập quy trình xử lý dụng cụ an toàn, hiệu quả và truy xuất được.
Xử lý dụng cụ y tế không đúng quy trình đã chứng minh là nguyên nhân gây nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV), nhiễm chéo, lây truyền mầm bệnh qua thủ thuật, thậm chí gây bùng phát dịch – được minh họa bằng nhiều vụ việc quốc tế và trong nước (ví dụ: nhiều ca nhiễm HIV tại các trung tâm lọc máu, nhiễm khuẩn vết mổ do dụng cụ ô nhiễm…) .
Tài liệu đóng vai trò cốt lõi trong đào tạo KSNK, điều dưỡng, kỹ thuật viên CSSD, và các khoa lâm sàng có sử dụng dụng cụ can thiệp.
Tóm tắt nội dung chính
1. Tầm quan trọng của khử khuẩn – tiệt khuẩn dụng cụ
Dụng cụ dùng lại nếu không được xử lý đúng có thể chứa màng sinh học (biofilm), dịch cơ thể khô, vi sinh vật gây bệnh.
Nhiều vụ dịch thực tế được trích dẫn:
Clostridium perfringens trên dụng cụ phẫu thuật (1961)
Trực khuẩn mủ xanh gây viêm màng não/áp xe (1981)
P. aeruginosa và M. tuberculosis trên ống nội soi (1991, 1993)
Ghi nhận nhiều ca nhiễm HIV tại các trung tâm thận nhân tạo (Argentina, Columbia, Ai Cập, Việt Nam)
→ Tài liệu khẳng định: “Dụng cụ không được KK–TK thích hợp là nguyên nhân dẫn tới NKBV” (tr.3) .
2. Mục đích của khử khuẩn – tiệt khuẩn
Cắt đứt đường lây truyền NKBV qua dụng cụ.
Ngăn vi sinh vật gây bệnh tiếp cận cơ thể người bệnh.
Làm sạch – khử khuẩn – tiệt khuẩn là chu trình liên hoàn, không thể tách rời (tr.8) .
3. Một số khái niệm cơ bản
Tài liệu giải thích rõ ba mức độ then chốt:
Làm sạch
Loại bỏ chất hữu cơ, giảm đáng kể số lượng vi sinh vật.
Là bước bắt buộc trong mọi quy trình xử lý dụng cụ (tr.10) .
Khử khuẩn
Gồm mức độ thấp và mức độ cao, tùy loại dụng cụ và mức nguy cơ (tr.11) .
Tiệt khuẩn
Diệt tất cả dạng sống của vi sinh vật, bao gồm nha bào (tr.12) .
Áp dụng cho dụng cụ xâm nhập mô vô khuẩn và hệ tuần hoàn.
4. Phân loại dụng cụ (Spaulding)
Dựa trên mức nguy cơ lây nhiễm:
Dụng cụ thiết yếu – cần tiệt khuẩn
Dụng cụ bán thiết yếu – cần khử khuẩn mức độ cao (KKMĐC)
Dụng cụ không thiết yếu – khử khuẩn mức độ thấp
(tr.18–19) .
Phân loại này quyết định phương pháp xử lý và là yêu cầu “2. Phân loại đúng” trong bộ THỰC HÀNH 10 ĐÚNG.
5. Trung tâm tiệt khuẩn – yêu cầu thiết kế
Tài liệu mô tả chi tiết các yêu cầu:
Diện tích đầy đủ, phân khu bẩn – sạch – vô khuẩn rõ ràng.
Vật liệu dễ làm sạch, có hệ thống kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm.
Bồn rửa sâu, có tấm chắn, thiết bị rửa ống… (tr.30)
Luồng di chuyển một chiều – minh họa bằng nhiều sơ đồ thiết kế CSSD từ trang 22–29 .
6. Chu trình xử lý dụng cụ
Tài liệu trình bày chu trình chuẩn:
Thu gom → Khử nhiễm → Làm sạch → Kiểm tra → Tháo lắp → Đóng gói → KK/TK → Lưu giữ → Bàn giao – sử dụng → Thu gom lại
(Tr.31) .
7. THỰC HÀNH 10 ĐÚNG
Một trong những nội dung quan trọng nhất của bài giảng (trang 22–51) gồm:
Bố trí đúng – thiết kế khoa CSSD, luồng một chiều
Phân loại đúng – theo Spaulding
Bảo vệ đúng – PPE đầy đủ khi xử lý dụng cụ
Làm sạch đúng – hóa chất, kỹ thuật, bàn chải phù hợp
Đóng gói đúng – vật liệu phù hợp, kích thước phù hợp
Khử khuẩn/tiệt khuẩn đúng – chọn phương pháp thích hợp
Kiểm soát chất lượng đúng – chỉ thị sinh học, hóa học, vật lý
Lưu giữ – vận chuyển đúng
Ghi chép nhật ký đúng
Thông tin và hướng dẫn sử dụng đúng
→ Mỗi mục đều có hình minh họa so sánh đúng/sai giúp nhận diện nhanh sai sót thực hành.
8. Làm sạch dụng cụ
Tài liệu nhấn mạnh:
Làm sạch đúng có thể loại bỏ tới 90% vi sinh vật (tr.36, 55).
Sử dụng thiết bị hỗ trợ: máy rửa khử khuẩn, máy rửa siêu âm.
Bộ nguyên tắc: tháo rời – cọ đúng loại bàn chải – không dùng nước quá nóng – tráng sạch – lau khô – tra dầu bản lề (tr.38–39).
9. Các phương pháp tiệt khuẩn
Tiệt khuẩn bằng nhiệt
Hơi nước 121–134°C: hiệu quả cao, an toàn, chi phí thấp.
Nhiệt khô 160–180°C: thời gian dài, có nguy cơ hỏng vật liệu.
(tr.42)
Tiệt khuẩn nhiệt độ thấp
Ethylene oxide (EtO)
Hydrogen peroxide plasma (Sterrad)
Khí H₂O₂
Ozone
(tr.46–47)
10. Khử khuẩn mức độ cao & Hóa chất
Bảng hóa chất KKMĐC và TK: glutaraldehyde, peracetic acid, hydrogen peroxide, ortho-phthalaldehyde… được trình bày đầy đủ nồng độ, thời gian ngâm và ưu – nhược điểm (tr.43–45, 48–49).
11. Giám sát chất lượng tiệt khuẩn
Gồm ba cấp độ:
Giám sát vật lý: thời gian – nhiệt độ – áp suất
Giám sát hóa học: chỉ thị loại 1–6, kiểm tra ngoài gói và trong gói
Giám sát sinh học: bào tử Geobacillus stearothermophilus, B. atrophaeus
(tr.63–68)
Nguyên tắc: Không sử dụng dụng cụ nếu chỉ thị không đạt.
12. Lưu giữ dụng cụ đã tiệt khuẩn
Lưu trong môi trường sạch, khô, thông khí tốt, 20–25°C; 60–70% độ ẩm.
Bao gói nguyên vẹn, có ghi ngày – mẻ – hạn dùng.
(Tr.69)
Tài liệu cung cấp hệ thống kiến thức toàn diện về xử lý dụng cụ y tế, từ lý thuyết đến thực hành, phù hợp dùng cho đào tạo, xây dựng quy trình và giám sát chất lượng tại các bệnh viện. Việc tuân thủ đúng chu trình khử nhiễm – làm sạch – khử khuẩn/tiệt khuẩn – lưu giữ là yếu tố sống còn để bảo đảm an toàn người bệnh và chất lượng chăm sóc.
- Đăng nhập để gửi ý kiến
