Vệ sinh, khử khuẩn phòng mổ

Câu hỏi:

Dạ cho em hỏi, hiện tại đơn vị anh chị, ngoài việc thực hiện các việc lau khử khuẩn thì còn hỗ trợ thêm dùng máy phun khử khuẩn cho khu vực phòng mổ không ạ. Em cảm ơn và mong sự phản hồi từ quý anh chị
 

Trả lời:

Việc sử dụng máy phun khử khuẩn (fumigation, fogging, aerosolized disinfectant) trong khu vực phòng mổ là một vấn đề cần cân nhắc kỹ cả về lợi ích lẫn rủi ro. Dưới đây là phân tích của mình dựa trên các tài liệu quốc gia và quốc tế:

1. Quan điểm chung từ các hướng dẫn quốc tế & evidence

• Trong các tài liệu của CDC (Guideline for Disinfection and Sterilization in Healthcare Facilities, 2008 và cập nhật), việc phun khử khuẩn (fumigation) không được xem là biện pháp khuyến nghị định kỳ cho bề mặt môi trường trong phòng mổ – thay vào đó, nhấn mạnh làm sạch cơ học + khử khuẩn bề mặt bằng hóa chất thích hợp. CDC+2CDC+2

• CDC/“Environmental Cleaning Procedures” nêu rõ: “This document pertains only to … surfaces …” và phân biệt rõ giữa làm sạch môi trường và xử lý dụng cụ. Phun khử khuẩn nằm ngoài các biện pháp thường quy. CDC

• Trong “Guidelines for Routine Environmental Cleaning of the Operating Room” (văn bản từ tổ chức phẫu thuật / chăm sóc sức khỏe) cũng không khuyến nghị phun khử khuẩn định kỳ mà ưu tiên làm sạch – khử khuẩn bề mặt – kiểm tra – giám sát. ascquality.org

• Trong một số tài liệu GMP / sản xuất vô khuẩn, phun khử khuẩn (“fumigation of clean areas”) được xem là một biện pháp hỗ trợ giảm tải vi sinh vật ở các vị trí khó tiếp cận, chứ không thay thế việc làm sạch, khử khuẩn thông thường. World Health Organization

Kết luận quốc tế: phun khử khuẩn có thể được dùng như biện pháp bổ trợ trong những lúc cần (ví dụ trong kho vô khuẩn, buồng đóng gói, khi nghi ngờ ô nhiễm cao), nhưng không nên dùng thay cho làm sạch – khử khuẩn bề mặt thường xuyên.

2. Căn cứ trong các văn bản của Việt Nam

• Quyết định 3671/QĐ-BYT (2012) – Hướng dẫn kiểm soát nhiễm khuẩn và phòng ngừa nhiễm khuẩn vết mổ: văn bản này không nêu cụ thể việc dùng máy phun khử khuẩn trong phòng mổ như là bắt buộc hoặc khuyến nghị định kỳ (văn bản chủ yếu nhấn mạnh vệ sinh, khử khuẩn bề mặt, xử lý dụng cụ).

• QĐ 3916/QĐ-BYT (2017) – hướng dẫn KSNK trong các khoa, trong đó có phòng mổ & xử lý dụng cụ: không có điều khoản bắt buộc máy phun khử khuẩn trong phòng mổ.

• Thông tư 16/2018/TT-BYT về kiểm soát nhiễm khuẩn trong bệnh viện: quy định chung về các biện pháp phòng ngừa – nhưng không có điều khoản cụ thể đối với máy phun khử khuẩn cho phòng mổ.

• Mặc dù có “quy trình phun khử khuẩn” được lan truyền trong các bệnh viện/TP lớn (HCM, Hà Nội) như một phần hướng dẫn nội bộ hoặc tài liệu kỹ thuật — nhưng những tài liệu này không phải là văn bản pháp quy cấp Bộ Y tế (ví dụ “Quy trình phun khử khuẩn phòng mổ mới nhất” trên các trang mạng).

3. Nhận xét, rủi ro & điều kiện nếu sử dụng

Lợi ích tiềm năng

• Với những phòng mổ ít sử dụng hoặc sau khi ca mổ có nghi ngờ ô nhiễm cao (ví dụ có bệnh nhân mang mầm bệnh đặc biệt, dịch truyền lan), phun có thể giúp giảm mức vi sinh vật trong không khí và bề mặt khó tiếp cận.

• Có thể hỗ trợ khi có dịch bệnh, khi cần khử khuẩn cao hơn bình thường.

Rủi ro / bất lợi

• Phun hóa chất có thể để lại dư lượng hóa chất – gây ảnh hưởng đến nhân viên, dụng cụ, lớp phủ bề mặt.

• Phun không thay thế việc làm sạch cơ học – nếu có đất bẩn, dịch, bụi, mầm bệnh bám sâu thì phun chỉ “làm ẩm” chứ không loại bỏ hết.

• Có thể gây phân tán vi sinh vật từ nơi tập trung đến nơi khác nếu không làm kỹ quy trình và kiểm soát luồng không khí.

• Có thể làm “mù” hệ thống lọc khí hoặc ảnh hưởng đến điều kiện áp lực, thông khí nếu không tắt/kiểm soát hệ thống.

Điều kiện nếu áp dụng (nên/khuyến nghị)

Các điều kiện để dùng phun khử khuẩn trong phòng mổ nếu thực hiện:

1. Tắt hệ thống gió/luồng khí (HVAC) trong thời gian phun để tránh hút hoặc phân tán hóa chất.

2. Đóng kín phòng mổ, không có người (bác sĩ, bệnh nhân, thiết bị đang hoạt động).

3. Chuẩn bị và che chắn dụng cụ, thiết bị không chịu hóa chất, hoặc tháo ra khỏi phòng nếu không chịu được hóa chất.

4. Chọn hóa chất phù hợp (ví dụ peracetic acid, H₂O₂ dạng khí, ClO₂ khí hay aerosol hóa chất có hiệu lực vi sinh), với nồng độ và thời gian tiếp xúc đã được kiểm chứng.

5. Thông thoáng sau phun, mở hệ thống thông khí, làm sạch/hút khí, kiểm tra mức dư lượng hóa chất, sau đó mới đưa dụng cụ & nhân viên vào hoạt động.

6. Ghi chép, giám sát vi sinh trước và sau phun để đánh giá hiệu quả.

7. Phun chỉ khi cần, không định kỳ thường xuyên, ưu tiên làm sạch cơ học + khử khuẩn bề mặt hàng ngày.

4. Kết luận & khuyến nghị

• Theo văn bản pháp quy Việt Nam hiện hành, không có quy định bắt buộc sử dụng máy phun khử khuẩn trong phòng mổ.

• Theo khuyến cáo quốc tế (CDC, WHO, AAMI, các hướng dẫn môi trường bệnh viện), phun khử khuẩn chỉ là biện pháp hỗ trợ trong những trường hợp đặc biệt — không nên dùng thay cho làm sạch – khử khuẩn bề mặt định kỳ.

• Nếu bệnh viện bạn muốn sử dụng, cần xây dựng quy trình chi tiết, đánh giá rủi ro – hiệu quả, đảm bảo an toàn hóa chất, thời gian thông thoáng và giám sát vi sinh để chứng minh hiệu quả thực tế.